Hallux valgus
De term “hallux valgus” komt van het Latijn: ‘hallux’ betekent ‘grote teen’, ‘valgus’ is een anatomische term die de richting van de afwijking weergeeft ‘weg van de middellijn’. Bij een hallux valgus of scheve grote teen gaat het eerste middenvoetsbeentje of metatarsaal progressief naar buiten kantelen waardoor er een knobbel of ‘bunion’ aan de binnenzijde van de voet ontstaat en de teen als gevolg hiervan scheef groeit.
In het begin houdt de tweede teen de afwijking van de grote teen tegen. Na verloop van tijd zal de grote teen verder naar buiten groeien en hierdoor duwt deze de tweede teen naar boven. De grote teen en tweede teen gaan elkaar dan kruisen of overlappen. Een hallux valgus misvorming is progressief. De evolutie is gewoonlijk traag en verloopt over verschillende jaren.
Oorzaak
Erfelijkheid speelt een belangrijke rol. Vaak is de aandoening familiaal. In sommige gevallen ontstaat de afwijking al op jonge leeftijd. Men spreekt dan van een ‘juveniele’ hallux valgus.
Schoenen zijn een uitwendige factor die de klachten van een hallux valgus beïnvloedt. Voornamelijk smalle damesschoenen met een hoge hak kunnen de druk op de voorvoet doen toenemen en kunnen het ontstaan van een hallux valgus in de hand werken.
Symptomen
Meestal ontstaat er pijn aan de knobbel of ‘bunion’. De bunion veroorzaakt plaatsgebrek in de schoen waardoor er een slijmbeursontsteking of bursitis ontstaat. De overliggende huid wordt rood, gezwollen en pijnlijk. Dit kan zelfs leiden tot open wonden die niet genezen zolang de schoenen worden gedragen. De grootte van de bunion is niet altijd in verhouding met de ernst van pijnklachten; zo kunnen mensen met een relatief kleine bunion veel pijn hebben en niet meer in staat zijn om nog op een comfortabele manier schoenen te dragen.
Soms ontstaan er ook klachten ter hoogte van teen II ten gevolgde van de overdruk veroorzaakt door de grote teen.
Ten slotte kan er ook overdruk ontstaan op de rest van de voorvoet, omdat de grote teen zijn functie in de afrol niet goed meer uitoefent.
Diagnose en onderzoeken
Het klinisch onderzoek van de voet geeft veel informatie. Onder andere bekijkt de arts de soepelheid en corrigeerbaarheid van de grote teen, maar ook mogelijke geassocieerde afwijkingen zoals hamerteen of eeltvorming onder de voorvoet. De arts bekijkt zowel de volledige voet als het gangpatroon.
Om de beenderige structuur van de voorvoet te kunnen analyseren, zal de arts een radiografie laten uitvoeren. Het is belangrijk om te beschikken over opnames waarbij de voet belast wordt (staande opnames). Deze geven een realistisch beeld van de voet zoals hij functioneert. Een onbelaste opname (liggend genomen) zal het probleem vaak onderschatten. Scanners zijn meestal niet nodig.
Behandeling
Niet-operatief
In het beginstadium kunnen wrijvingsletsels ter hoogte van de tenen voorkomen worden door aangepaste schoenen die vooraan voldoende breed zijn. Bij voorkeur zijn dit schoenen vervaardigd uit zacht of rekbaar materiaal. Viltjes en ringpleisters kunnen helpen om de druk over de bunion te verminderen.
Steunzolen zijn aan te raden in het geval er ook een platvoet (planovalgus) of metatarsalgieklachten (pijn onder de voorvoet) aanwezig zijn. Steunzolen geven echter geen correctie van de scheefstand van de grote teen en kunnen ook verder plaatsgebrek in de schoen veroorzaken.
Nachtspalken geven geen blijvende correctie en worden daarom slechts zeer zelden gebruikt.
Operatief
Er bestaat geen ‘standaardoperatie’ voor de hallux valgus. De aangewende methode zal onder andere afhangen van de ernst van de afwijking en eventuele onderliggende anatomische afwijkingen zoals artrose.
Vaak combineert de chirurg verschillende technieken om de stand van de teen te corrigeren.
Osteotomie
Het eerste middenvoetsbeentje wordt met een speciale zaagsnede (scarf) gebroken waarna de 2 delen tov mekaar kunnen verschoven worden. In onze dienst wordt vaak een techniek gebruikt waarbij er geen schroefjes moeten worden geplaatst (Maestro Scarf). In sommige gevallen gebeurt er nog een correctie thv het eerste kootje van de teen (Akin) waardoor deze nog rechter komt te staan.
Andere optie is een beperkte osteotomie die gefixeerd wordt met een schroefje: de distale Chevron osteotomie.
In geval van een zeer uitgesproken hallux valgus, wordt er soms nog geopteerd om de correctie aan de basis van de voorvoet uit voeren.
Arthrodese
Deze techniek wordt gebruikt wanneer het gewricht niet meer soepel is en aangetast is door slijtage of artrose. In dit geval wordt het kraakbeen weggenomen en wordt het gewricht gefixeerd met een plaatje en schroeven waardoor het vastgroeit in de gecorrigeerde positie.
Is een operatie pijnlijk?
De ingreep gebeurt onder een ‘POP block’, dit is een loco-regionale verdoving die gedurende 24 uren werkt. Hierdoor is een algemene narcose niet noodzakelijk en blijft de pijn postoperatief goed onder controle. We kunnen evenwel sedatie voorzien op vraag van de patient of werken nu ook met digitale sedatie door middel van de VR bril. Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u een voorschrift mee voor sterke pijnstillers. Het is thuis van belang hoogstand te respecteren om de zwelling en dus ook pijn te voorkomen.
Voor meer informatie omtrent de loco-regionale verdoving: klik hier.
Wat gebeurt er juist na de ingreep?
De ingreep verloopt in dagziekenhuis.
Na de ingreep mag de voet twee weken niet belast worden. Dus best 2 krukken of een looprekje te voorzien. Voldoende hoogstand is noodzakelijk om zwelling en pijn te voorkomen. De voet is beschermd met een verband of een klein gipsverband. Dit dient ter plaatse te blijven tot aan de controleraadpleging.
Na de controle tweede week postoperatief wordt stappen toegelaten in een speciale postoperatieve schoen of platte Darco schoen. Deze schoen heeft een stevige zool waardoor de voorvoet bij het afrollen beschermd wordt.
Na 5 weken wordt een controle foto genomen en kunnen de meeste patiënten weer schoenen beginnen te dragen. De voet kan nog licht gezwollen blijven tot een 3-6 maanden na de ingreep. Lange wandelingen en sporten worden gewoonlijk hervat een viertal maanden na de ingreep.