Fasciitis plantaris of hielspoor
Oorzaak
Een fasciitis plantaris is een ontsteking van het peesblad dat in de voetzool gelegen is. Dit peesblad of fascia verbindt de hiel met de voorvoet en spant de voetboog op. De fascia is elastisch en wordt opgespannen tijdens het stappen wanneer het volledige lichaamsgewicht op de voet komt. Overbelasting kan kleine scheurtjes doen ontstaan aan de aanhechting op het hielbeen. Indien de scheurtjes niet helen ontstaat een pijnlijke ontstekingsreactie aan de onderzijde en binnenzijde van de hiel.
Ter hoogte van de binnen- en onderzijde van het hielbeen loopt de zogenaamde zenuw van Baxter. Dit is een kleine zenuw die instaat voor het aansturen van een spier genaamd abductor digiti minimi. Deze spier zorgt voor de beweging van de kleine teen naar buiten en bevindt zich aan de buitenzijde van de voet. Inklemming van de zenuw van Baxter kan zich voordoen ter hoogte van de hiel. Dit kan gelijkaardige symptomen geven als fasciitis plantaris, waarbij er ook pijn is aan de buitenzijde van de voet. Een fasciitis plantaris kan op zijn beurt ook aanleiding geven tot inklemming van de zenuw.
Fasciitis plantaris is zeer frequent en kent verschillende mogelijke oorzaken. De aandoening kan veroorzaakt worden door een verkorte kuitspier. Hierbij is de kuitspier of de musculus gastrocnemius verkort. Tijdens een klinisch onderzoek zal de arts deze spier onderzoeken en nagaan of dit een oorzaak kan zijn van de fasciitis plantaris. Een staand beroep, loopsporten, overgewicht en slechte schoenen zijn uitlokkende factoren. Een fasciitis plantaris kan voorkomen bij normale voeten, holle voeten en platvoeten. In sommige gevallen is er een beenderig uitsteeksel aanwezig aan de aanhechting van het peesblad. Dit wordt op een radiografie een ‘hielspoor’ genoemd. Het hielspoor kan ook voorkomen zonder pijn en is vaak een toevallige vondst zonder verband met de klachten.
Symptomen
De hiel wordt pijnlijk bij belasting aan de onderzijde en de binnenzijde. De pijn kan uitstralen over de hele hiel of in de voetzool. De klachten worden vaak uitgelokt door langdurig rechtstaan of stappen. Vaak zijn de eerste stappen ’s morgens pijnlijk of wanneer men lang gezeten heeft en de voet een tijdje niet belast werd. De pijn neemt meestal weer af in rust.
Diagnose en onderzoek
De diagnose wordt gesteld aan de hand van de klachten en het klinisch onderzoek. Een radiografie kan eventueel een hielspoor aantonen. Bij twijfel kan de arts voorstellen om bijkomende echo of een MRI-onderzoek te laten uitvoeren. Dit onderzoek kan een bijkomende pathologie uitsluiten en de ernst van de aantasting van de pees nagaan. Via een MRI-scan kan de arts ook een eventuele inklemming van de zenuw van Baxter vaststellen. Op de beelden ziet de arts dan dat de abductus digiti minimi meer vetcellen heeft dan normaal, wat een teken is dat de spier verzwakt is.
Behandeling
Niet-operatief
Steunzolen en oefeningen
Door het dragen van steunzolen wordt de druk onder de voetzool beter verdeeld en wordt een eventuele abnormale stand (holvoet/platvoet) gecorrigeerd. Bij deze behandeling is het belangrijk om de steunzolen consequent te dragen volgens de richtlijnen van de arts gedurende de volledige periode. Indien dit niet gebeurt, zal de fascia plantaris geen kans krijgen om te herstellen.
Oefeningen zijn de hoeksteen van de behandeling. De belangrijkste oefening is het uitrekken of stretchen van de voetzool en van de kuitspier en achillespees. Deze oefeningen moeten dagelijks worden uitgevoerd om een goed resultaat te bekomen. Deze oefeningen worden best uitgevoerd na een periode van rust zoals ’s morgens na het opstaan. Ook massage van de voetzool over een harde bal (tennisbal of golfbal) kan de klachten doen verminderen. Klik hier voor oefenschema.
Kinesitherapie is in de meeste gevallen niet nodig maar kan voorgeschreven worden om de oefeningen aan te leren en om te helpen deze correct uit te voeren.
Infiltratie met cortisone
Wanneer de klachten aanhouden kan er gekozen worden voor een infiltratie met cortisone. Cortisone werkt ontstekingsremmend en kan de pijnklachten doen verminderen. Het aantal infiltraties moet beperkt blijven, meestal wordt niet meer dan drie infiltraties gegeven.
ESWT of shock wave therapie
Een andere mogelijkheid voor de behandeling van hielspoor is ESWT of shockwave therapie. Het is een niet-invasieve methode die enkel wordt gebruikt indien andere conservatieve behandelingen weinig resultaat geven. Deze shockwaves kunnen kleine verkalkingen vernietigen en kunnen helpen de chronische ontsteking te doen genezen.
PRP of plaatjesrijk plasma
Bij PRP zal er een kleine hoeveelheid bloed genomen worden bij de patiënt. Hieruit worden via een verwerkingsmethode de bloedplaatjes geïsoleerd. Bloedplaatjes bevatten een zeer grote hoeveelheid groeifactoren, die de heling van pezen kunnen bevorderen.
Hoewel laboratoriumstudies een gunstig effect tonen van PRP op peescellen, is er op dit moment geen enkel bewijs dat deze inspuiting werkt voor fasciitis plantaris.
Operatief
Enkel in zeer hardnekkige gevallen wordt een operatie uitgevoerd. Hier bestaan er 2 opties.
Barouk release of verlenging van de kuitspier
Bij deze ingreep wordt de verkorte posterieure keten behandeld. Door middel van een kleine incisie 1 cm onder de kniekuil, zal de arts een insnijding maken van 3 cm in het omhulsel van de spierbuik. Na de ingreep dient de patiënt 2 krukken te voorzien, maar mag er onmiddellijk gesteund worden.
Steiner release
Door een kleine insneden aan de binnenzijde van de hiel wordt het peesblad van de voetzool losgemaakt waardoor de spanning wegvalt. Bijkomend gaat de arts ervoor zorgen dat de zenuw van Baxter vrij wordt gemaakt waardoor deze zijn functie kan hervatten. Bij aanwezigheid van een prominente calcificatie kan deze mee worden gereseceerd. De ingreep gebeurt onder locoregionale verdoving (POP-block) in dagziekenhuis. Na de ingreep moet de hiel gedurende een 2-tal weken ontlast worden. Er is geen gipsverband nodig.
Mogelijke complicaties zoals infectie, wondprobleem, zenuwletsels, … komen slechts zelden voor (<1%).