Hallux rigidus of artrose van de grote teen

Een hallux rigidus of ‘stijve grote teen’ is een gevolg van artrose van het eerste teengewricht. ‘Hallux’ is Latijns voor ‘grote teen’; ‘rigidus’ betekent stijf of rigide. Het gewrichtskraakbeen slijt af waardoor het gewricht zijn beweeglijkheid verliest. Er ontstaan pijn en stijfheid in het gewricht die gaat verhinderen dat het gewricht beweegt en afrolt tijdens het stappen. Naarmate de tijd vordert ontstaan er knobbels of ‘osteofyten’ aan de bovenzijde van het gewricht waardoor er pijn en overdruk in de schoenen ontstaat. Uiteindelijk kan de artrose evolueren naar een volledig stijf of rigide gewricht.  

Oorzaken

Primair

De kans op artrose neemt toe door het ouder worden. Daarnaast zijn er erfelijke factoren die een rol kunnen spelen. 

Secundair

Posttraumatisch. Een doorgemaakte breuk door het gewricht kan later aanleiding geven tot artrose. Herhaaldelijke kleinere letsels zoals bv het trappen van een bal kan eveneens aanleiding geven tot artrose. Andere oorzaken zijn: postinfectieus (na infectie van het gewricht), jicht en reumatoide artritis.

Symptomen

Pijn, zwelling en stijfheid vormen de belangrijkste symtomen. Bij een stijve grote teen gaat het gewricht minder goed afrollen tijdens het stappen. De stijfheid is vaak het meest uitgesproken in de ochtend of bij de eerste paar stappen (startstijfheid). 

Daarnaast ontstaat een progressieve harde zwelling aan de bovenzijde van het gewricht als gevolg van de zogenaamde ‘osteofyten’. Deze knobbel verschilt van een hallux valgus doordat de zwelling zich bovenaan bevindt i.p.v. aan de binnenzijde van het gewricht.  

Diagnose en onderzoek

De diagnose wordt gesteld door het klinisch onderzoek en wordt bevestigd door een radiografie. Het gewricht is minder beweeglijk, is pijnlijk en kan zelfs kraken bij het bewegen. De radiografie toont de vernauwing van de gewrichtsspleet door de kraakbeenslijtage. De osteofyten zijn meestal duidelijk zichtbaar aan de bovenzijde van het gewricht.  

Behandeling

Niet-operatief

Indien de aandoening in een vroeg stadium wordt herkend, kan een niet chirurgische behandeling soms volstaan om de klachten onder controle te krijgen. De behandelingsmogelijkheden voor een milde vorm van hallux rigidus kunnen bestaan uit:

• Pijnstillende of ontstekingswerende medicatie (NSAID’s)
• Een aangepaste schoen met veel ruimte aan de voorvoet en een stevige zool die het gewricht tijdens het afrollen beschermt
• Een infiltratie met cortisone of hyalurzonzuur (gel) kan soms soelaas bieden bij opstoten van last

Operatief

Cheilectomie

Bij een milde tot matige vorm van artrose van het gewricht kan het soms voldoende zijn om de knobbel die wordt gevormd door de osteofyten aan de bovenzijde te verwijderen, samen met het ontstoken gewrichtsslijmvlies (synovitis). Hierdoor wordt het weer gemakkelijker om schoenen te dragen en kan het gewricht vaak weer soepeler bewegen. Het is echter geen genezende ingreep en de artrose kan weer toenemen over verloop van tijd, waardoor er soms later een meer definitieve ingreep nodig is.

Artrodese

Wanneer het gewricht te veel is aangetast door artrose kan een artrodese gebeuren waardoor het gewricht wordt vastgezet. Het resterende kraakbeen wordt verwijderd en het gewricht wordt vastgezet met een plaatje en schroeven. Hierdoor groeit het gewricht volledig dicht. De artrodese zorgt ervoor dat de pijn verdwijnt. Gezien er voor de ingreep al een belangrijke verstijving aanwezig is zal er nauwelijks een verlies van functie zijn. De artrodese wordt uitgevoerd in een stand die een goede afrol van de voet mogelijk maakt bij het stappen. Er kan rekening gehouden worden met een bepaalde hakhoogte die de patiënt gewoonlijk draagt. Schoenen met een erg hoge hak kunnen niet meer gedragen worden.

Prothese

Het gewricht kan vervangen worden door een prothese. De resultaten van dergelijke prothesen zijn erg wisselend. Het plaatsen van een prothese wil niet zeggen dat de beweeglijkheid van het gewricht gelijk is aan een gezond gewricht. De beweeglijkheid na een prothese is onvoorspelbaar en vaak bestaat er nog pijn bij het stappen en afrollen van de voet. De krachten die op de prothese komen zijn groot waardoor deze sneller kan afslijten of loskomen. Om die redenen is onze dienst zeer restrictief wat het plaatsen van prothesen betreft in het gewricht van de grote teen.

Mogelijke complicaties na chirurgie zoals infectie, wondprobleem, zenuwletsels, … komen slechts zelden voor (<1%).